Poradnik: Jak dobrze rozplanować fabułę opowieści?

Nadzwyczajna, oryginalna, zmyślna i fantastyczna fabuła. Nieodwzorowani, kreatorscy i przemyślani bohaterowie – oprócz wykwintnego wydźwięku tych określeń można powiedzieć, że wpasowują się one w ramy postawionych przez zapalonych do pisania miłośników małych marzeń literackich, które tlą się w ich umysłach z nadzieją realizacji. Który twórca nie chciałby, aby składowe jego dzieła zostały określone przez krytyków właśnie takimi przymiotnikami? Pytanie retoryczne oczywiście, bo na upartego zawsze znajdzie się ktoś taki, kto nieskruszony machałby ręką w swojej niezłomności do posiadanej racji. Nie mniej jednak, aby w przyszłości móc spijać śmietankę samorealizacji i spełnienia, potrzebna jest racjonalna koncepcja i dobra organizacja całościowego planu fabuły. W dzisiejszym poście właśnie takim planem będziemy się zajmować. Pokażę Ci sprawdzony sposób, z którego można czerpać inspirację przy zastosowaniu drobnych modyfikacji. 

Zanim jednak przejdziemy dalej, ustalmy sobie najpierw kilka istotnych rzeczy: po pierwsze, aby rozplanować fabułę opowieści, musisz mieć zgromadzone najważniejsze informacje o książce – tytuł, o czym ona będzie, jak będą nazywali się bohaterowie, kim oni będą, jaki jest sens całej książki, którą piszesz. Po drugie, musisz być zaopatrzony we wcześniejszy plan wydarzeń, na którym będziesz bazował (dla wyjaśnienia: chodzi mi tutaj o podpunkty planu wydarzeń dot. fabuły, który uprzednio przygotujesz przed przystąpieniem do rozpracowywania, bo dzisiaj będziesz nim zarządzał już w praktyce, czyli decydował o tym, w którym momencie i w jaki sposób masz zamiar odsłonić zaplanowane karty), jeśli nie masz ustalonych powyższych informacji, zapraszam Cię do artykułu: „Jak zacząć pisać książkę?”, w którym pomagam je określić. Ogólnie rzecz biorąc, plan ten zakładać musi najważniejsze wydarzenia w książce. Jeśli chcesz, to możesz nawet rozpisać sobie, z czego będzie składał się każdy rozdział, jednak ja pozostawiłabym sobie trochę miejsca do improwizacji. Gotowy na pisarską wiedzę? Jeśli chcesz ją posiąść, to nie ma z czym dłużej zwlekać. 

Za przykład posłuży tutaj scenka z kryminału. 

Etap I: Wstęp i początkowe rozeznanie w sytuacji.

O co w tym dokładnie chodzi? Pisarz powinien początek książki przeznaczyć na wprowadzenie czytelnika w klimat, pozwolić mu poczuć go kubkami tworzącej się fantazji, dać mu przynętę do wyperswadowania świata, przed którym właśnie stanął. Ten etap ma też kluczowe znaczenie dla Twojej dalszej relacji z czytelnikiem za pomocą stylu pisarskiego, jaki reprezentujesz i jaki sobie przyjąłeś. Jak to mówią, liczy się dobre, pierwsze wrażenie, które robisz tylko raz, a którego poprawa może kosztować Cię odrzuceniem przez odbiorcę kilku następnych Twoich dzieł. To jest moment, w którym możesz zacząć od cytatu łączącego się z całością, którego znaczenie dociera do konsumenta po przeczytaniu ostatniej strony albo od niezbyt rozległego opisu aktualnej sytuacji, miejsca lub krajobrazu. A może pokusisz się o droczący się z czytelnikiem monolog? To też często działa, jeśli nie przesadzimy z ilością. Dlaczego tak ważne jest, aby to wszystko dawkować? Ponieważ częstym błędem, jaki popełniają debiutujący pisarze to ten, w którym rzucają czytelnika na tak zwaną głęboką wodę zalewania go olbrzymią dawką zbędnych informacji o wszystkim i o niczym. Trudne nazwy miast, podobnie wyglądające imiona i nazwiska, szybkie i nagłe urywanie wątków, które przechodzą do innych punktów... Czy da się na tym skupić? Przez krótką chwilę, bo trudno to spamiętać, a tym bardziej zrozumieć. Jeśli nie jesteś pewny, czy dobrze postępujesz, zapytaj sam siebie, czy na miejscu tego czytelnika chciałbyś czytać przez trzydzieści stron o opisie natury i krajobrazu go otaczającego? Daj sobie na wstrzymanie. 

Przykład: opisz naturę i krajobraz, w którym zabójca dopuścił się morderstwa, a potem przedstaw rozmowę dwóch policjantów znajdujących ciało. 

 

Etap II: Przedstawienie problematyki utworu.

Mam tutaj na myśli głównie przedstawienie czytelnikowi problemu bądź też sytuacji, z jaką zmaga się bohater. Idealnie będzie, jeśli uda Ci się sypnąć również jego niektórymi zachowaniami lub w mniejszym stopniu pokazać, jaki jest. Nie możesz jednak dopuszczać do sytuacji, w której podasz wszystkie cechy charakteru bohatera na tacy i po przecinku wypiszesz te najważniejsze. Wtedy zaburzysz cały obraz i zainteresowanie czytelnika postacią, przez co może się on wydać prosty i nieciekawy. Może zdecydujesz się opisać jakieś traumatyczne wydarzenie bohatera z dzieciństwa? Albo pokażesz jego głęboko zakopaną prawdę o byciu socjopatą? Wybór należy do Ciebie. 

Przykład: policjanci wyznaczają bohatera głównego, aby zajął się sprawą. Ten jednak nie chce zgodzić się na jej przejęcie, bo boi się, że spartaczy powierzone mu zadanie jak kilka spraw wcześniej. Poza tym, seryjny morderca działa podobnie do tego, z którego rąk omal nie zginął. 

Etap III: Pierwsze oznaki sytuacji. 

Jeśli piszesz kryminał (tak jak w przykładzie) to będzie czas na pierwsze symptomy odkrycia zabójstwa, jeśli piszesz fantastykę, to będzie czas na znalezienie śladów do czegoś magicznego. Innymi słowy: ten etap polega na zorientowaniu się bohatera w tym, co się wydarzyło lub co ma się dopiero wydarzyć, ale uwaga – historia ma się dopiero powoli rozkręcać, a nie atakować znienacka. 

Przykład: z rąk zabójcy ginie kobieta podobna do matki bohatera głównego, z którą miał bardzo zażyłe kontakty. Twój bohater główny czuje, że musi działać w wyższej sprawie i ostatecznie godzi się na przyjęcie śledztwa. Seryjny morderca zostawia po sobie charakterystyczny znak na miejscu zbrodni, którego nikt nie potrafi rozszyfrować. 

Etap IV: Relacje bohatera z otoczeniem. 

Krótko mówiąc, ten etap polega w pewnym stopniu na rozwinięciu punktu II. Możesz dorzucić do tego przedstawienie dobrych lub złych kontaktów bohatera ze światem zewnętrznym. 

Przykład: Twój bohater jest pełen obaw w związku z prowadzoną sprawą. W ostatnim czasie przestał przez to dogadywać się z kolegami z pracy. Nikt nie chce mu pomóc, ani zrozumieć, czym spowodowana jest nagła zmiana. 

Etap V: Nieprzewidywalna sytuacja. 

Nadszedł czas na uświadomienie bohatera o sytuacji, w jakiej się właśnie znalazł. Ten etap powinieneś poświęcić szukaniu odpowiedzi na pytania bohatera, pokazać dobrą lub złą stronę sytuacji, jaka go spotkała. Warto też wprowadzić nutę tajemniczości sytuacji np. opisz czytelnikowi trop bądź zagadkę, która będzie służyć jako zmyłka. 

Przykład: Twój bohater główny odkrył powiązanie mordercy z kolegą, którego zna od dzieciństwa. Jest zszokowany tym, co udało mu się znaleźć. Postanawia przesłuchać go, ale w dyskretny sposób i to tak, żeby się nie domyślił. Nie może spać przez to w nocy.

Etap VI: Akcja. 

Kolejny etap to akcja, która sprawi, że książka nabierze nieco lepszego rozpędu. Od tego etapu powinieneś zacząć trzymać czytelnika w tak zwanym narastającym napięciu, które będzie zmuszać go do dalszego czytania. Jak to zrobić? Możesz wprowadzić pytania retoryczne w utworze, które będą miały za zadanie narobić większej ochoty czytelnikowi na poznanie prawdy. Możesz rozpędzić akcję urywającymi się w kulminacyjnych momentach rozdziałami, możesz napędzać akcję spójnikiem „i”. Szerzej o tym zjawisku postaram się napisać w osobnym poście. 

Przykład: Twój bohater wreszcie spotyka się z dawnym kolegą, ale rozmowa wzbudza w nim tylko czujność, bo kolega nie potrafi odpowiedzieć precyzyjnie na pytania, zbywa go pytaniem na pytanie, nie ma alibi. Jakby tego było mało, tuż po spotkaniu ginie kolejna ofiara. 

Etap VII: Rozgrywka wydarzeń w toku. 

Czyli stopniowe zdarzenia, które będą prowadzić do kulminacyjnego momentu książki. Oczywiście z dalszym elementem narastającego napięcia. 

Przykład: Dalsze morderstwa, poszlaki prowadzące donikąd, morderca zaczyna ścigać Twojego bohatera głównego, gdy dowiaduje się, że zajmuje się jego sprawą. 

Etap VIII: Moment kulminacyjny. 

Ujawnienie najważniejszego momentu w książce i stawianie mu czoła przez bohatera. 

Przykład: Twój bohater zostaje porwany przez seryjnego mordercę, którym okazuje się nie być jego kolega z dzieciństwa a jego szef. Twój bohater stara się wydostać z sideł pułapki, ale w tym czasie morderca go powstrzymuje. Dochodzi do ucieczki i późniejszej szamotaniny. 

Etap IX: Objaśniony koniec. 

Etap poświęcony dokładnemu wyjaśnieniu czytelnikowi tego, co zaszło i ewentualne objaśnienia sytuacji oraz zagadek, o których nie miał pojęcia. Jednym słowem: dopełnienie całej historii i wyjaśnienie jej końca. Pamiętaj o tym, że większość czytelników ceni sobie, jeśli pisarz na końcu objaśni mu, o co tak naprawdę przez cały czas chodziło. W szczególności, kiedy wybierzesz sobie trudną książkę ze skomplikowaną fabułą.

Przykład: Morderca ujawnia bohaterowi pobudki, którymi kierował się przy wyborze ofiar, zdradzając mu szczegóły z krwawych miejsc zbrodni. Twój bohater miał zostać zabity, ale ostatecznie zostaje postrzelony, bo na więcej nie pozwala mu nadchodząca dla Twojego bohatera pomoc. Morderca próbuje uciekać, ale bezskutecznie. Wszyscy są wstrząśnięci wiadomością o tym, że przez cały czas deptali po piętach nikomu innemu, jak własnemu szefowi...

Pamiętaj, że to, o czym tutaj piszę, jest tylko poglądowym schematem na rozpracowanie fabuły, a kolejność, na jaką się zdecydujesz, pozostawię w Twojej gestii. Ja tylko serwuję szybki i gotowy przykład. Pamiętaj, żebyś nie bał się bawić, eksperymentować i mieszać punkty ze sobą. Może uda Ci się dzięki temu odnaleźć recepturę na swój sukces? 

A tymczasem, powodzenia!